De invloed van de Fair Practice Code op jouw project

Wanneer het opzetten van culturele projecten geen alledaagse klus is voor jou, is dit waarschijnlijk een nieuwe term voor je: de Fair Practice Code. Kort gezegd gaat deze code over eerlijke werkomstandigheden en een redelijke vergoeding binnen de cultuursector. Je komt deze code steeds vaker tegen als verplicht onderdeel wanneer je een subsidie aanvraagt. Vooral publieke fondsen vragen steeds vaker hier aan te voldoen. Waarom is dit ook relevant voor jouw organisatie en wat betekent het in de praktijk?

Eerlijke beloning op een gezonde arbeidsmarkt

In de culturele sector werken veel mensen vanuit een enorme passie. Muzikanten, schilders en erfgoedmeesters bijvoorbeeld, die geloven in het belang van cultuur. Het zijn vaak zzp’ers die zorgen voor dat ene te gekke festival in jouw wijk, de muziekles voor kinderen in het buurthuis en de organisatie van uiteenlopende tentoonstellingen. Dat ze daarmee ook brood op de plank moeten krijgen lijkt vaak van ondergeschikt belang. Hoe zorg je dan toch voor een gezonde arbeidsmarkt? Waar werknemers en zelfstandigen verzekerd zijn tegen ziekte of gedwongen thuis zitten tijdens een pandemie, een pensioen opbouwen, een veilige werkomgeving hebben en eerlijk loon krijgen voor hun werk?

De Fair Practice Code

De Code is niet de oplossing maar wel een middel om stappen te zetten op weg naar eerlijkere arbeidsomstandigheden. Kunsten ’92, de belangenorganisatie voor de culturele en creatieve sector, schrijft daarover: “De Fair Practice Code is een gedragscode voor ondernemen en werken in kunst, cultuur en creatieve industrie op basis van vijf kernwaarden: solidariteit, diversiteit, vertrouwen, duurzaamheid en transparantie […] Fair Pay, Fair Share, Fair Chain.” De code geeft een kader om na te denken over welke verantwoordelijkheid je kan nemen in dit kader.

De Code toepassen in jouw project

Jouw organisatie wordt dus uitgenodigd om te reflecteren op de mogelijkheden om bij te dragen aan een betere arbeidsmarkt. Van het Rijksmuseum wordt een uitgebreide en weloverwogen visie verwacht, voor kleine vrijwilligersstichtingen liggen de verwachtingen anders. Wat kan en moet je wel doen?

Inlezen

Informatie opzoeken over de code is het startpunt. Dat kan hier: https://fairpracticecode.nl. Op deze website vind je ook een laagdrempelige quickscan met tien relevante vragen: https://quickscan.fairpracticecode.nl/.

Intern bespreken

Vervolgens kan je dit bespreken met jouw bestuur of projectteam. Kennen zij de code? Wat vinden ze ervan? Wat kan je doen binnen jullie project? Het gesprek an sich is al van waarde: het vormt een agendapunt in jouw organisatie en er wordt bewust nagedacht over de inhoud van de code.

Aan de slag

Daarna is het tijd om aan de slag te gaan en de ideeën uit te werken. Je zult in deze fase snel genoeg merken dat het ideaal en de praktijk ver uit elkaar kunnen liggen. Welke stappen kan of wil je dan toch wél zetten? Eén van de kreten die je tegen zult komen, is ‘pas toe en leg uit’. Dit betekent dat er begrip is voor de grote verscheidenheid binnen de sector. Voor jouw project maak je keuzes. Het is aan jou om deze in het projectplan te omschrijven en te onderbouwen. Dat kan in een alinea over de code (die je vervolgens wellicht ook kunt opnemen in je beleidsplan?), maar dat kan ook in de toelichting op de begroting.

Voorbeeld uit de praktijk:

Een galerie gerund door vrijwilligers organiseert elk jaar een tentoonstelling met lokale kunstenaars. Slechts één of twee kunstenaars krijgen hanggeld, omdat zij nationale bekendheid hebben. Door de aandacht voor de Fair Practice Code zijn ze gaan kijken naar de adviezen voor het kunstenaarshonorarium. Op deze website lezen ze het advies voor musea die een omzet tot 500.000 euro maken. Zo’n omzet haalt deze vrijwilligersgalerie nooit! Reden voor relativering. Als ze vervolgens kijken naar de cijfers lijkt het mee te vallen: voor bestaand werk in een groepstentoonstelling komt het tarief niet boven de 150 euro uit. Ze besluiten om te inventariseren wat ze de kunstenaars al bieden en gaan het gesprek met ze aan om te kijken of ze nog meer kunnen betekenen met ‘gesloten beurs’. Daaruit is gekomen dat elke kunstenaar 5 tentoonstellingsboekjes en toegangskaarten krijgt, die ze kunnen uitdelen als relatiegeschenken. Ze krijgen ook minstens 2 goede, vrij te gebruiken foto’s van hun werk. Voor volgend jaar kijken de organisatoren of ze daar een klein bedrag bij kunnen doen, waardoor ze misschien minder kunstenaars kunnen uitnodigen. In hun projectplan leggen ze de uitkomst en waarde van dit gesprek uit in de context van een niet-professionele galerie.

Samen werken aan een gezonde branche

Uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid niet alleen bij jouw organisatie, maar ook bij de opdrachtnemers van je project. In mijn ervaring zijn er culturele professionals die veel meer willen doen dan de kaders van de opdracht en het budget toestaan. Ondanks gesprekken over verwachtingen stopte de kunstenaar veel meer tijd in het project dan eerlijk zou zijn voor het honorarium. Hierbij kan je als opdrachtgever de kaders herhalen en de opdrachtnemer wijzen op de Fair Practice Code, maar de verantwoordelijkheid blijft bij de kunstenaar liggen.

Een opdrachtnemer in de culturele sector heeft natuurlijk de vrijheid opdrachten aan te nemen en in te vullen zoals hem/haar goeddunkt. Zelf heb ik ook klussen aangenomen met een honorarium dat onder mijn gewenste bedrag zat. Die keuze maak ik dan met bepaalde overwegingen, zoals de duur van het contract, de groeimogelijkheden en ja, of het mijn passie aanwakkert.

De code is dan ook een stimulans om weloverwogen beslissingen te maken als opdrachtgever en opdrachtnemer.

Codes in de culturele sector

De Fair Practice Code is één van de drie codes in de culturele sector. De andere zijn de Governance Code Cultuur en de Code Diversiteit & Inclusie.